Hiện ôtô sản xuất mới, nhập khẩu phải thử nghiệm, công bố và dán nhãn tiêu thụ năng lượng nhưng không có giới hạn tối đa về mức tiêu thụ nhiên liệu
Đề xuất ôtô con có mức tiêu hao nhiên liệu trung bình 4,83lít/100km
Cục Đăng kiểm Việt Nam đang trình Bộ Xây dựng để lấy ý kiến các doanh nghiệp, bộ ngành, địa phương đóng góp hoàn thiện Dự thảo Tiêu chuẩn Việt Nam: Phương tiện giao thông đường bộ - Ôtô con – Giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu và phương pháp đánh giá. Tiêu chuẩn này nhằm thay thế TCVN 9854:2013 về giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với xe ô tô con loại từ 9 chỗ trở xuống.
Nội dung nổi bật của dự thảo tiêu chuẩn mới này là đề xuất mục tiêu mức tiêu hao nhiên liệu trung bình (CAFC) của toàn bộ mảng xe con tại Việt Nam ở mức 4,83lít/100km vào 2030; thời điểm áp dụng sau 5 năm.
Thông tin này hiện làm dấy lên lo ngại về mức độ khả thi khi thời điểm áp dụng dự kiến sau 5 năm. Bởi mục tiêu CAFC 4,83lít/100km vào năm 2030 là "quá nghiêm ngặt", khi mà hiện tại có khoảng 96% xe chạy xăng truyền thống và 14% xe hybrid không đạt chuẩn theo đề xuất trên.
Về vấn đề trên, ông Lê Hồng Việt, Phó giám đốc Trung tâm thử nghiệm khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (NETC, Cục Đăng kiểm Việt Nam) cho biết, hiện dự thảo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) trên đang trong quá trình lấy ý kiến và đề xuất khuyến khích áp dụng, do đó thời điểm này không làm phát sinh nghĩa vụ bắt buộc đối với doanh nghiệp và người dân. Bên cạnh đó, phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn (sau khi được ban hành) chỉ điều chỉnh đối với xe sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới, còn không áp dụng đối với các phương tiện đã và đang lưu hành.
"Mức CAFC 4,83 lít/100km không áp dụng trực tiếp cho từng mẫu xe hay từng doanh nghiệp, mà chỉ là mục tiêu trung bình của quốc gia. Trên cơ sở đó, mỗi doanh nghiệp sẽ có mục tiêu riêng dựa trên cơ cấu sản phẩm và khối lượng trung bình của đoàn xe do mình sản xuất hoặc nhập khẩu", ông Việt thông tin.
Cũng theo đại diện của NETC, trong quá trình soạn thảo, Ban soạn thảo đã thường xuyên lấy ý kiến các hiệp hội, doanh nghiệp sản xuất – nhập khẩu ô tô để bảo đảm tính khả thi. Trong đó, tại Văn bản số 082101/2025/VAMA ngày 21/8/2025, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) bày tỏ sự ủng hộ đối với mục tiêu hướng tới mức tiêu thụ năng lượng (TTNL) trung bình 4,83lít/100km vào năm 2035, coi đây là đóng góp thiết thực cho mục tiêu giảm phát thải quốc gia. "Ban soạn thảo vẫn đang tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động chi tiết dựa trên dữ liệu thị trường và xu hướng phát triển phương tiện trong nước, đặc biệt là sự gia tăng tỷ lệ xe điện, để có lộ trình áp dụng hợp lý, bảo đảm vừa thực hiện cam kết quốc tế, vừa phù hợp với điều kiện thực tiễn của doanh nghiệp và thị trường Việt Nam", ông Việt khẳng định.
Dự thảo tiêu chuẩn mới về mức tiêu hao nhiên liệu trung bình 4,83lít/100km đối với ôtô con là mức trung bình áp dụng cho toàn bộ số lượng xe của doanh nghiệp sản xuất
Vì sao đề xuất tiêu chuẩn quốc gia về mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình?
Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, nhằm cụ thể hoá cam kết của Việt Nam trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, ngày 22/7/2022,Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg (gọi tắt là Quyết định 876) về việc phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải. Theo đó, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) chủ trì xây dựng quy định áp dụng giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ theo lộ trình. Ngày 22/12/2023, Bộ GTVT ban hành Quyết định số 1679/QĐ-BGTVT về việc Ban hành kế hoạch thực hiện Chương tình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải. Trong đó, Cục Đăng kiểm Việt Nam được giao xây dựng quy định giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu (TTNL) cho phương tiện giao thông đường bộ.
Đối với ôtô con, hiện Việt Nam đang ở giai đoạn kiểm soát thông qua phương thức dán nhãn năng lượng và thử nghiệm khí thải mức 5 đối với xe ô tô con loại từ 9 chỗ trở xuống được sản xuất, lắp ráp từ linh kiện rời, hoàn toàn mới hoặc nhập khẩu chưa qua sử dụng. Quy định này, áp dụng với cả xe sản xuất, lắp ráp từ linh kiện rời hoặc nhập khẩu mới chưa qua sử dụng, đã thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu ô tô trong nước đưa công nghệ hiện đại và tiên tiến vào Việt Nam. Điều này góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao hiệu suất tiết kiệm nhiên liệu cho các dòng ôtô con tại Việt Nam.
Tuy nhiên, các Thông tư hướng dẫn dán nhãn năng lượng và QCVN 109:2024/BGTVT hiện nay chưa quy định mức phát thải CO2 cũng như giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với ôtô con. Do đó, chưa đạt hiệu quả cao trong việc giảm phát thải khí các-bon của ngành GTVT.
Trước đó, từ năm 2013, Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành TCVN 9854:2013 về giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu và phương pháp xác định cho ôtô con. Các giới hạn tiêu thụ nhiên liệu trong tiêu chuẩn này chưa phải là quy định bắt buộc, nhưng thống kê ban đầu của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) trong giai đoạn 2016-2020 cho thấy, đa số ôtô con từ 9 chỗ trở xuống bán ra đạt được giới hạn tiêu thụ nhiên liệu cho các kiểu loại xe riêng lẻ (MEPS) theo quy định tại Mục 4 của tiêu chuẩn trên. Do vậy, nếu tiếp tục áp dụng các mức giới hạn theo TCVN 9854:2013 sẽ không có hiệu quả cao trong việc giảm phát thải khí các-bon của ngành GTVT.
Mặt khác, cách làm phổ biến trên thế giới hiện nay là đặt mục tiêu mức TTNL trung bình cho nhà sản xuất để thay vì mục tiêu cho các mẫu xe riêng lẻ. Lý do, một nhà sản xuất có nhiều mẫu xe và các mẫu xe sử dụng năng lượng hiệu quả có thể bù đắp cho mẫu xe kém hơn. Vì thế, cơ quan quản lý có thể đặt ra các tiêu chuẩn khắt khe hơn cho tất cả các phương tiện thay vì đặt mục tiêu cho từng mẫu xe riêng lẻ. Điều này còn nhằm thúc đẩy sự đổi mới công nghệ và vẫn khả thi cho các nhà sản để đạt được mục tiêu giảm mức TTNL.
Để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong việc giảm phát thải khí các-bon của ngành GTVT và phù hợp với tình hình mới, việc xây dựng tiêu chuẩn mới để thay thế TCVN 9854:2013 về giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với xe ô tô con loại từ 9 chỗ trở xuống là việc làm cần thiết. Việc xây dựng tiêu chuẩn mới trải qua quá trình lấy ý kiến và khi ban hành có lộ trình để doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị liên quan đến thử nghiệm, chứng nhận mức tiêu thụ nhiên liệu có thời gian chuẩn bị.
Các xe ôtô đang sử dụng không chịu tác động của tiêu chuẩn mới (sau khi được ban hành) về mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình đối với ôtô con
Tác động thế nào đến thị trường, người tiêu dùng?
Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng, việc áp dụng TCVN về mức TTNL buộc các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ô tô phải đầu tư công nghệ mới như động cơ hybrid điện, động cơ điện, hệ thống phun xăng trực tiếp, hộp số vô cấp, thiết kế khí động học tối ưu hơn. Qua đó, người tiêu dùng Việt Nam sẽ được hưởng lợi từ việc sử dụng xe an toàn hơn, tiết kiệm nhiên liệu hơn, ít phát thải hơn.
Về vấn đề giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường, lĩnh vực GTVT hiện chiếm khoảng 18–20% lượng phát thải CO₂ quốc gia. Sau khi tiêu chuẩn mới được áp dụng, mức tiêu thụ nhiên liệu của đoàn xe giảm xuống, sẽ trực tiếp kéo theo giảm phát thải CO₂ và các khí gây ô nhiễm như NOx, PM.
Đây là bước đi quan trọng để Việt Nam thực hiện các cam kết tại COP26 (phát thải ròng bằng "0" vào 2050) và Quyết định 876; đồng thời, góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm chi phí y tế và nâng cao hình ảnh quốc gia trong khu vực.
"Theo đánh giá, xe tiết kiệm nhiên liệu sẽ giúp giảm chi phí vận hành hàng ngày cho người sử dụng. Ví dụ: mức giảm 0,5-1,0lít/100km có thể tiết kiệm hàng triệu đồng mỗi năm cho mỗi phương tiện. Đối với doanh nghiệp vận tải, logistics, taxi, xe công nghệ, việc giảm chi phí nhiên liệu sẽ giúp tăng lợi nhuận, hạ giá thành dịch vụ và tăng sức cạnh tranh. Về lâu dài, khi cơ cấu xe chuyển dần sang hybrid/EV, chi phí nhiên liệu còn giảm mạnh hơn nữa, giảm áp lực nhập khẩu xăng dầu", đánh giá của Cục Đăng kiểm Việt Nam.
Bảng so sánh với một số quốc gia và mục tiêu kiểm soát mức tiêu thụ năng lượng đối với ôtô con trong nước vào năm 2030 - 2035, được Cục Đăng kiểm Việt Nam đề xuất
Có thể thấy, quy định TTNL sẽ tạo lợi thế cạnh tranh cho các dòng xe điện, xe hybrid điện, xe sử dụng nhiên liệu thay thế vốn có mức tiêu hao thấp. Nhờ đó, quá trình chuyển đổi năng lượng trong giao thông vận tải được đẩy nhanh theo đúng lộ trình Quyết định 876/QĐ-TTg. Đó là, đến năm 2040 dừng sản xuất/nhập khẩu xe xăng dầu, đến năm 2050 đạt 100% xe sử dụng năng lượng sạch. Thị trường xe điện, xe hybrid điện tại Việt Nam sẽ sôi động hơn, thúc đẩy các chính sách ưu đãi, phát triển hạ tầng sạc, bảo trì.
Nhận định sự tác động đối với doanh nghiệp và thị trường khi tiêu chuẩn mới được ban hành, Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng, trước bối cảnh trình độ công nghệ sản xuất trong nước còn hạn chế, như nhiều dây chuyền lắp ráp hiện nay chủ yếu dựa vào công nghệ cũ, động cơ đốt trong chưa tối ưu về mức tiêu thụ nhiên liệu thì trong ngắn hạn khó tránh khỏi tác động. Để giảm thiểu tác động tiêu cực, dự thảo tiêu chuẩn được xây dựng trên nguyên tắc phù hợp với lộ trình, khả năng của doanh nghiệp, đồng thời có nhiều phương án linh hoạt.
Cụ thể, doanh nghiệp có thể điều chỉnh cơ cấu sản phẩm (tăng xe tiết kiệm nhiên liệu, giảm xe tiêu thụ cao), áp dụng công nghệ mới, hoặc cân đối chiến lược kinh doanh để bảo đảm phù hợp. Ngoài ra, dự thảo đã thiết kế cơ chế trao đổi lượng tiết kiệm nhiên liệu (PCAFC) để hỗ trợ doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp có thể chuyển đổi, trao đổi lượng tiết kiệm nhiên liệu giữa các năm hoặc giữa các doanh nghiệp với nhau. Đây được coi là giải pháp quan trọng nhằm tạo sự linh hoạt, khả thi trong quá trình tuân thủ tiêu chuẩn.
Đồng thời, dự thảo có quy định mang tính ưu tiên cho các loại phương tiện xanh, sạch như xe điện (EV), xe hybrid điện (HEV), xe hybrid điện sạc ngoài (PHEV). Điều này giúp doanh nghiệp "mềm hóa" trong quá trình thực hiện mục tiêu mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình, thông qua cơ cấu sản phẩm bằng cách chuyển dịch dần sang các loại xe xanh, sạch, vừa góp phần định hướng thị trường theo hướng bền vững, phù hợp với chủ trương chuyển đổi năng lượng xanh của Chính phủ.
