Hoành Sơn Quan – Cổng trời trên đỉnh Đèo Ngang

 “Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.”

Di tích Hoành Sơn Quan hay thường được gọi "cổng trời", được xây dựng dưới thời Minh Mạng vào năm 1833, nằm trên đỉnh Đèo Ngang (thuộc ranh giới của hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình). Công trình này cao hơn 4m, hai bên có thành dài hơn 30m, xây bằng gạch đá trát vữa, đến nay vẫn còn khá nguyên vẹn.

Toàn cảnh kiến trúc "Cổng trời" Hoành Sơn Quan có cửa cao 4m, hai bên thành dài 30m, nằm phía bên mái núi của tỉnh Hà Tĩnh.

Người dân địa phương thường gọi di tích trên là "cổng trời" - nghĩa là điểm cao nhất của vùng đất này. Người dân quan niệm rằng lên đến Hoành Sơn Quan là có thể chạm tay đến bầu trời.

Chính diện mặt trước cổng Hoành Sơn Quan

Hoành Sơn Quan là một di tích cổ, mang trong mình vẻ cổ kính, trầm mặc, rêu phong theo thời gian. Phong cảnh núi non nơi đây rất hùng vĩ và nên thơ. Khi tới đây chúng ta có thể nhìn ngắm toàn bộ cảnh đẹp được ví như tuyệt tác của thiên nhiên ấy.

Hàng trăm bậc thang đá lên xuống "Cổng trời"

Lối lên Hoành Sơn Quan phía Hà Tĩnh có hàng trăm bậc thang đá lên xuống uốn lượn, do thợ xẻ núi làm ra. Đứng trên "cổng trời" hướng tầm nhìn về phía trước là cả một vùng đất Kỳ Nam, Kỳ Anh, Hà Tĩnh rộng lớn.

Đèo Ngang trong lịch sử Việt Nam đã chứng kiến rất nhiều sự kiên quan trọng. Nơi đây diễn ra nhiều cuộc giao tranh giữa Đại Việt và Chăm pa; vào thời nhà Nguyễn, Đèo Ngang và dãy Hoành Sơn còn gắn liền với sự kiện trấn thủ Thuận Hóa, mở mang bờ cõi. Thời kỳ Trịnh - Nguyễn phân tranh giữa Đàng Ngoài - Đàng Trong (1570-1786), lấy sông Gianh thuộc Quảng Bình là ranh giới phân chia Nam - Bắc, nhưng chốt án ngữ quan trọng của quân Trịnh ở bờ Bắc là Đèo Ngang.

Nhìn từ trên "Cổng trời" hướng về xa xa là mảnh đất thị xã Kỳ Anh - Hà Tĩnh rộng lớn.

Năm Minh Mạng thứ 14, vua cho xây dựng Hoành Sơn Quang trên đỉnh đèo. Đến thời kỳ kháng chiến chống Mỹ oanh liệt, Đèo Ngang là nơi trọng điểm, chứng kiến cuộc đấu tranh anh dũng của quân đội ta trong việc gìn giữ con đường huyết mạch.

Để tới Hoành Sơn Quan bạn phải đi qua Đèo Ngang, để tới đèo bạn cần đi từ trung tâm thành phố Hà Tĩnh theo đường Quốc Lộ 1A và đi khoảng 75km về hướng Nam. Đèo Ngang bắc ngang dãy Hoành Sơn, nó được coi là một chốt hiểm yếu trên cung đường Bắc – Nam. Vì vậy mà để di chuyển qua khúc này cần phải có một tay lái vững vàng khi tới đây.

Hoàng Mỹ/Opensky